Zebra Paviljoen — Leiden
2018
pavilion
study commissioned by Stichting ArchiScienza
Wegens de verbouwing van Naturalis in Leiden is de loopburg naar het Pesthuis gesloopt. Dit was de aanleiding voor architect Fons Verhijen, om een besloten prijsvraag uit te schrijven voor het hergebruik van de Zebra panelen. De bevriende kunstenaar Jan Kleingeld ontwierp destijds de bekleding van de loopbrug met daarop een uitvergrootte afbeelding van de flank van een uitgestorven soort zebra uit het depot van Naturalis. Ons voorstel is het Zebra Paviljoen: een iconisch paviljoen en breed inzetbaar als stadsplatform voor 'Leiden 2040'.
Met het Zebra Paviljoen krijgen de zebrapanelen een tweede leven en nieuwe betekenis voor de stad Leiden. Het paviljoen is bedacht als een stadsplatform voor activiteiten, een plek van samenkomst om de overgang naar een klimaatneutrale en circulaire samenleving en de daarmee samenhangende uitdagingen voor de stad onder de aandacht te brengen. Het paviljoen kan zo fungeren als een katalysator in het duurzaamheidprogramma Leiden 2040.
De opgave die in deze prijsvraag besloten ligt raakt een actueel maatschappelijk thema, namelijk hergebruik ofwel circulariteit. In dit specifieke geval gaat het niet alleen om het hergebruiken van materiaal maar ook om het hergebruik van een beeltenis. Het hergebruiken van het materiaal hebben we opgepakt door alle panelen in een compactere vorm opnieuw in te zetten als gevels van een paviljoen. Het hergebruiken van de beeltenis hebben we gedaan door in de nieuwe rangschikking van de panelen te verwijzen naar de vacht van een dier. Maar ook de brug hebben we hergebruikt, alleen dan wel in overdrachtelijke zin: de oversteek naar een nieuwe tijd, de transitie naar Leiden 2040. Zowel in programmering als in vormgeving werkt het Zebra Paviljoen als een uithangbord voor het thema hergebruik en voortbestaan.
De gevels van het paviljoen zijn zacht gekromd als de flanken van een dier en de positionering van de panelen imiteert de gelaagde structuur van de haren. Het grafische beeld van de zwart-witte vacht herhaalt zich in de compositie van open en dichte vlakken en het resulterende lijnenspel van licht en donker dat overdag van binnen, en 's nachts van buiten zo kenmerkend is voor het gebouw. De sterke ruimtelijke richting van het paviljoen versterkt het effect van uitzicht, lichtinval en aansluiting met de omgeving of buurgebouwen.
Het Zebra paviljoen is als een organisme dat op zoek gaat naar een nieuwe woonplek in de stad en daar opnieuw een symbiose aangaat met haar omgeving. Een symbiose die zowel positief is voor het paviljoen als de omgeving, oftewel de gastheer. De locatie profiteert van het paviljoen, dat de plek kan markeren en onder de aandacht brengt en het paviljoen profiteert van het uitzicht dat de omgeving biedt.
Om de overlevingskansen te vergroten is het paviljoen ontworpen als een adaptief en demontabel gebouw. De ovalen binnenruimte kan gebruikt worden voor verschillende activiteiten, van debat tot workshop tot expo. De demontabele constructie en plug & play technieken staan toe dat het paviljoen daar kan staan waar er vraag naar is. Het kan zich zo nestelen in verschillende locaties in de stad. Het liefst zien wij de zebra terug in de stadsnatuur: in een tuin, park of landschap, bijvoorbeeld de binnentuin van het Pesthuis, het Energiepark, Park Zeeheldenbuurt of Polderpark Cronesteyn.