Leids Gasthuis — Leiden
2017
onderzoek
in opdracht van Stimuleringsfonds Creatieve Industrie
Het ontwerpend onderzoek naar ‘Het Leidse Gasthuis’ richt zich op nieuwe gebouw-, woon- en zorgconcepten voor een vorm van geclusterd en meestal tijdelijk wonen voor mensen met een lichte zorgvraag in Leiden: een nieuw Leids Gasthuis.
De klassieke verzorgingsstaat zoals ontstaan na de tweede wereldoorlog transformeert langzaam in een participatiesamenleving waarin zelfredzaamheid en een wijkgerichte aanpak centraal staan. Het hedendaagse rijksbeleid gaat niet uit van een klassieke zorg gericht op ‘zorgen voor’, maar de samenleving wordt aangesproken op eigen kracht.
Het onderzoek richt zich specifiek op vormen van geclusterd wonen. Volledig zelfstandig wonen is voor veel cliënten met een lichte zorgvraag in eerste instantie niet haalbaar. De stap van verblijven in een zorginstelling met 24-uursbegeleiding naar zelfstandig wonen, al dan niet met minimale ambulante begeleiding, is voor cliëntbewoners met een (combinatie van) licht verstandelijke beperking, GGZ-problematiek, psychiatrische stoornissen, slachtoffers van huiselijk geweld of tijdelijke daklozen, te groot. Dit onderzoek toont de mogelijkheden in Leiden als voorbeeld en inspiratie voor architecten, gemeentes en zorg- en welzijnsinstellingen, ook in andere steden.
Het ontwerpend onderzoek naar het Leidse Gasthuis speelt in op deze behoefte en biedt gebouwconcepten die antwoord kunnen geven op deze lacune in het Nederlandse woon- zorgbeleid. Het Leidse Gasthuis geeft daarmee antwoord op de vraag naar een grenstypologie tussen zorginstelling en reguliere woningbouw. Het Leidse Gasthuis biedt niet alleen een fysieke (woon)locatie, maar is een integraal programma van zorg, welzijn en wonen waar deze groep licht zorgbehoevende mensen de overgang van zorgcliënt naar volledig zelfstandige bewoner kunnen maken. Zorginstellingen, welzijnsinstellingen en woningcorporaties werken samen om het Leidse Gasthuis een succes te maken.
Het succes van een Leidse Gasthuis wordt bepaald door maatwerk, iedere cliënt, iedere zorginstelling en iedere wijk waarin een gasthuis zich vestigt, vraagt om een andere zorgaanpak en andere ruimtelijke uitwerking. In plaats van een eenduidige gebouwtypologie ontwikkelden we daarom de Gasthuis Waaier als hulpmiddel om sociale uitgangspunten en de fysieke omgeving met elkaar te verbinden. Ter illustratie van de mogelijkheden is de Gasthuis Waaier vervolgens toegepast op vier ruimtelijke scenario’s in Leiden.
Vanuit de toepassing van de Gasthuis Waaier ontstonden vier voorstellen: een ‘tHuisHotel aan de Lammermarkt aan de rand van het historisch centrum, een CareCollective aan de Oosterstraat in de zeeheldenbuurt, een SpikkelStad in Leiden Zuid-West en een BuddyBlok in het nieuwe stationsgebied. Deze scenario’s tonen de kansen voor een hedendaags gasthuis in de Leidse context: van persoonlijke zorgbegeleiding tot groepsbegeleiding, in combinatie met ander programma zoals een restaurant of sociale onderneming, in combinatie met andere doelgroepen zoals statushouders of studenten, van herbestemming tot nieuwbouw.